taaldingetjes

De wondere wereld van wat en dat

/ Michaela van Riel / 1 reactie

Misschien vraag je je bij de titel van deze blogpost af wat er dan zo bijzonder is aan wat en dat. Nou, dat het blijkbaar best heel moeilijk is om deze woorden op de juiste manier te gebruiken. Mijn taalhart bloedt telkens een beetje wanneer ik dat en wat fout zie of hoor gaan. Maar ik snap het ergens ook wel, want de ene keer is het dat en de andere keer is het wat. En net wanneer je denkt dat je dat en wat doorhebt, moet dat toch wat zijn, of wat dat.

Wat de juiste manier om dat en wat te gebruiken dan is? Ik zal proberen om dat wat duidelijker te maken voor je, wat misschien nog niet helemaal meevalt, maar dat zien we vanzelf. En misschien en hopelijk kom je toch tot de conclusie dat dat en wat dus eigenlijk best makkelijk van elkaar te onderscheiden zijn.

Wat en dat in het kort

Bron: Schrijfwijzer.nl

Dat
verwijswoord (verwijst naar een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord het voor kan staan)
Kijk, dat is nou een huis dat ik graag zou kopen.

Wat
verwijswoord (meer algemeen, en in overige gevallen)
We moeten ons in Nederland richten op datgene wat ons bindt.

De bekendste vier gevallen waarin wat wordt gebruikt, zijn de volgende:

1.  Na de woorden alles, enige, dat(gene), (n)iets en veel.
Zij heeft alles gedaan wat in haar vermogen lag.
Dit is het enige wat we kunnen doen.
Er is zoveel wat jij niet weet.

2.  Na woorden als het goede, het minste.
Zijn kwade eigenschappen vallen in het niet bij al het goede wat hij doet.
Kun jij een verhaal vertellen over het mooiste wat jij ooit hebt meegemaakt?

3.  Bij een verwijzing naar een hele zin.
Hij bleef maar naar me kijken, wat ik natuurlijk helemaal niet prettig vond.

4.  Als de verwijzing een soort bijvoeging opent.
Vrijetijdswetenschap, wat mij eigenlijk geen studie lijkt, wordt nu op steeds meer hogescholen gedoceerd.
Ze draaiden daar alleen maar jazz, wat ik geen prettige muziek vind.

Dit is alleen nog maar de basis van dat en wat. Wil je er wat dieper op ingaan? Dat kan. Kijk dan op schrijfwijzer.nl of op de website van Onze Taal.

Stel je vraag of vragen ook gerust aan mij, ik leg het je graag uit!

En je kunt natuurlijk altijd nog kijken naar hoe drs. E.I. Kipping het verschil tussen dat en wat uitlegt in deze briljante video uit Keek op de Week:

Een gevalletje semantische verzadiging

/ Michaela van Riel / Een reactie plaatsen

Fietstas. Zomaar een woord uit de Nederlandse taal. Niks vreemds aan toch? Precies! Moet je het eens tien keer achter elkaar hardop uitspreken. Ik help je een handje:

Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas
Fietstas

Het gaat een beetje vreemd klinken na een keer of vijf, hè? Alsof het ineens een niet-bestaand woord is. Of een woord – in dit geval dus ‘fietstas’ – waarvan je denkt: hoezo heet een fietstas een fietstas? Wat betekent dat woord eigenlijk? Waar komt het vandaan? En waarom klinkt het zo raar? Of ligt dat aan mij?

Wat dan?

Allemaal heel logische vragen. Voor mij dan in ieder geval, maar ik ben er vrij zeker van dat iedereen ze zichzelf wel eens heeft gesteld. Heel lang is het voor mij bij die vragen gebleven. Waarschijnlijk was ik telkens weer snel afgeleid en dacht ik niet meer aan het woord waar het op dat moment om ging. Totdat ik me een tijdje geleden zomaar afvroeg of dit – toch wel een beetje vreemde – verschijnsel misschien een naam heeft in de taalkunde/taalwetenschap. En jawel, dat heeft het! Namelijk… semantische verzadiging!

Semantische verzadiging

Wikipedia zegt hierover het volgende: 

Semantische verzadiging is een psychologisch verschijnsel waar het steeds herhalen van een woord leidt tot een (tijdelijk) verlies van betekenis bij de toehoorder die het woord dan interpreteert als een herhaalde reeks betekenisloze klanken. Als een persoon vele malen hardop het woord "badkuip" uitspreekt is de kans groot dat op een gegeven ogenblik het woord zijn betekenis voor de uitspreker verliest, er wordt niet meer aan het desbetreffende sanitair gedacht maar wordt er alleen maar een geluid waargenomen dat met geen enkel begrip geassocieerd wordt.

Ik wil meer!

Aangezien ik nogal een taalnerd ben en graag nieuwe dingen leer, vind ik dit dus rete-interessant. En stiekem ben ik ook wel een beetje blij dat het niet een of andere rare kronkel in mijn hoofd is, maar dat het echt bestaat. Dus lezer van deze blogpost die dit ook wel eens heeft meegemaakt: het ligt ook echt niet aan jou!

Hoe dan ook, het feit dat semantische verzadiging echt een ding is, heeft me getriggerd. Ik wil meer! Meer weten over bijzondere, grappige of onbekende taaldingetjes. Taaldingetjes waar ik zelf tegenaan loop of vragen over heb, maar ik ga ook met heel veel taalliefde en plezier op zoek naar het antwoord op jouw vragen over taaldingetjes. Gewoon. Omdat het leuk en interessant is. Stuur me dus vooral jouw vragen! Ik ga ermee aan de slag en geef jou en mezelf antwoord in een nieuwe categorie op mijn blog, namelijk ‘taaldingetjes’.

Wordt vervolgd!